آنچه باید درباره تراکم سنجی استخوان بدانیم.   

سنجش تراکم استخوان یا دانسیتومتری استخوان نام روشی است که با استفاده از آن میتوان سفتی و سختی و درجه محکم بودن استخوان‌های بدن را تعیین کرد. برای سنجش تراکم استخوان راه‌های متفاوتی وجود دارد ولی رایج ترین روش آن استفاده از روش DEXA است.

DEXA  که مخفف عبارت Dual Energy X-ray Absorptiometry است روشی است که از اشعه ایکس برای سنجش تراکم استخوان استفاده میکند. در این روش از دو منبع، اشعه ایکس به سمت استخوانی که قصد سنجش تراکم آن را دارند فرستاده میشود.

مقداری از اشعه توسط استخوان جذب شده و مقداری از آن از استخوان عبور کرده و از سمت دیگر بدن خارج میشود. مقدار هر کدام از این دو اشعه بعد از خروج از بدن توسط یک گیرنده اندازه‌گیری می‌شود.

سنجش تراکم استخوان چه کاربردی دارد؟

از این روش تصویربرداری بیشتر در کسانی استفاده میشود که در معرض خطر ابتلا به استئوپروز یا پوکی استخوان هستند. پوکی استخوان در ابتدا هیچ علامتی ندارد ولی میتواند موجب افزایش احتمال خطر شکستگی استخوان شود.

پس در شرایط زیر توصیه میشود که از تست دانسیتومتری استخوان یا سنجش تراکم استخوان استفاده شود

·         بروز شکستگی بعد از یک ضربه خفیف

·         ایجاد قوز در کمر که معمولا به علت شکستگی های مکرر مهره ها ایجاد میشود

·         مصرف کورتون به مدت طولانی ( مصرف این دارو موجب پوکی استخوان میشود)

·         بروز یائسگی زودرس در سنین کمتر از 45 سال

·         آمنوره یا قطع پریود های قاعدگی قبل از یائسگی به مدت بیش از یکسال

·         وجود بیماری های همراه با پوکی استخوان مانند روماتیسم مفصلی و یا بیماری سلیاک

·         سابقه وجود شکستگی لگن در خانواده مادری

·         کم بودن شدید وزن بصورتی که BMI کمتر از 19 باشد

اقدامات لازم قبل از انجام آزمایش تراکم سنجی استخوان چیست؟

باید از 24 ساعت قبل از انجام DXA، از مصرف مکمل‌های کلیسم‌دار جلوگیری شود. بهتر است لباس گشاد، راحت، بدون زیپ و دکمه پوشیده شود. بیمار نباید کلید، کیف پول، انواع زیور آلات و ... را در هنگام تصویربرداری به همراه داشته باشد زیرا در فرآیند تصویربرداری اختلال ایجاد می‌کند.

در صورتی که بیمار در چند روز گذشته تست باریوم یا تصویربرداری با ماده حاجب (ماده کنتراست‌زا) انجام داده ‌باشد، لازم است پزشک را مطلع کند. در این مواقع پزشک آزمایش DXA را 10 تا 14 روز، به تعویق می‌اندازد.

پزشک باید از عدم بارداری بیمار مطمئن باشد زیرا اشعه ایکس حتی به میزان بسیار کم، برای جنین خطرناک است. تست تراکم سنجی استخوان از جمله آزمایش‌هایی است که در زمان بارداری خیلی ضروری نیست و در اکثر موارد، بعد از بارداری انجام می‌شود.

مزایا و معایب تست DXA چیست؟

مزایا:

آزمایش تراکم سنجی استخوان آسان، سریع و بدون تهاجم است. در این آزمایش نیازی به ماده بیهوشی نیست. میزان اشعه X-ray در این روش بسیار کمتر از یک تصویربرداری عادی از قفسه سینه است. هیچ اشعه‌ای پس از تصویربرداری در بدن بیمار باقی نمی‌ماند و در اکثر مواقع، این نوع تصویربرداری تشخیصی، عوارض جانبی ندارد.

معایب:

در هر نوع تصویربرداری و قرارگیری بدن در برابر اشعه ایکس، احتمال ابتلا به سرطان وجود دارد اما مزایای تشخیص به موقع و صحیح بیماری، از معایب آن بیشتر است.